بررسی اخلاق خوارج با تکیه بر سیره ی علوی و متون تاریخی

چکیده این نوشتار به تعیین حدود ومرزهای اخلاق فردی واجتماعی و رابطه آن ها با یکدیگر و همچنین چکیده ای از تاریخ خوارج و اخلاق فردی واجتماعی آنان می پردازد. در این راستا اخلاق فضیلت و عدالت، به عنوان مقدمه ای ضروری برای درک بهتر مباحث فوق، مورد واکاوی قرار گرفته است. با توجه به تقسیم فضایل به فضایل فردی واجتماعی و نیز تقسیم عدالت به عدالت فردی و اجتماعی، اخلاق به دو قسم فردی و اجتماعی تقسیم می شود. با در نظر گرفتن تعاریف و تقسیمات گوناگون از اخلاق فردی و اجتماعی، در این پژوهش،نمونه هایی از اخلاق فردی همچون : استقامت، عفت، فرو خوردن خشم، راستی، فروتنی، اطاعت از اوامر الهی،عفو، مسئولیت پذیری، آزادی شخصیت، صبر، بردباری، ترحم، جهاد بانفس،حیاء، شجاعت و شهامت آورده شده، ونمونه هایی از اخلاق اجتماعی از جمله: عدالت، همیاری با دیگران، صلاحیت عمومی، تعاون، وفای به عهد، امانت، اطاعت از رهبر، مسالمت، گذشت، بخشش، الفت، دوستی، ترک حقد وکینه، مروٍّت، ترک عناد ودشمنی، خوشرفتاری با همسرو خانواده، خیر بودن برای اهل،اصلاح میان مردم، خدمت به یکدیگر و مراعات حقوق همدیگر بیان شده است.بنابراین مباحثی از قبیل تصرف در امانت، نظام ناپذیری، شیوه ی برخورد امام با خوارج ، ذیل اخلاق اجتماعی خوارج قرار می گیرد و در ادامه اخلاق خوارج و رابطه های آن ها با همدیگر، مطرح می شود. از جمله نتایج بدست آمده از این رساله، نقش تنوع شرایط و موقعیت ها در تفاوت رفتارها و برخوردها و نیز اجرا نشدن تمام احکام اخلاق فردی در مصالح اجتماعی است. واژگان کلیدی: اخلاق، خوارج، اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی